Sırt çantamızda bütün yükümüzü taşıyıp gerçekleştirdiğimiz günaşırı trekking faaliyetlerinde uyku tulumunda hafiflik en önemli kriterdir.
Kamp için uygun uyku tulumları geniş, yumuşak, rahat ve aynı zamanda uygun maliyetlidirler. Uygun maliyet ancak dolgu malzemesinin sentetik oluşu ile mümkün olur. Sentetik uyku tulumlarının en büyük avantajları uygun maliyet ve ıslansa dahi ısıtmaya devam etmeleridir.
Extreme faaliyetlerde kullanılan uyku tulumları hafif, ufak ve çok iyi ısı değerlerine sahip olmalıdırlar. Bu nedenlerden maliyetleri oldukça yüksektir. Maliyeti yükselten en büyük etken dolgu malzemesi olarak kaz tüyü kullanılmasından kaynaklanır.
Uyku Tulumlarında sıcaklık değeri
Hiçbir tulum sizi kendiliğinden ısıtmaz. Isınmanızı sağlayan kendi vücut ısınızdır. Basitçe anlatmak gerekirse, tulumlar vücut ısınızla ısıttığınız tulumun içindeki havanın dışarı kaçmasını engeller ve böylece ısınmanızı sağlarlar.
EN 13537 standardına göre 4 farklı ısı ölçüsü bulunur.
- Üst limit (Upper limit) : Standart bir erkeğin terlemeden uyuyabileceği maksimum ısı değeri belirtilir. Bu değerde başlık ve fermuar açık, kollar dışarıda olduğu varsayılır.
- Konfor (Comfort) : Relaks olmuş bir pozisyonda, standart bir kadının rahat bir biçimde uyuyabileceği ısı değeri ifade edilir.
- Düşük Limit (Lower limit) : Kıvrılmış bir pozisyonda, standart bir erkeğin 8 saat boyunca uyanmadan uyuyabileceği ısı değeri ifade edilir.
- Extreme : Standart bir kadının 6 saat boyunca hipotermi riski olmadan barınabileceği ısı değeri ifade edilir. (Soğukta donma görülebilir)
Örneğin 0 (sıfır) derece konfor değerine sahip bir tulum hava sıcaklığı 0 (sıfır) dereceye düşene kadar üşümeden barınmanızı sağlar. 0 (sıfır) derece konfor derecesine sahip tulumlar genel olarak -7 veya -10 maksimum (“extreme”) derecelerine sahiptir. 0 (sıfır) derece konfor değerine sahip bir tulum içinde -10 gibi havalarda ertesi güne sağlam çıkabilirsiniz, fakat sabaha kadar üşümekten gözünüze uyku girmeyeceğini bilmeniz gerekir. Bu durumla kat kat giyinip tuluma girerek bir miktar başa çıkabilirsiniz.
Metabolizma kişiden kişiye değişir, bir kişinin üşüdüğü tulumda bir başkası üşümeyebilir. Aynı zamanda tulumlarda bulunan “sıcaklık değeri” üreticiden üreticiye değişir. Bu sebeplerden dolayı üreticilerin belirttiği değerlerin yaklaşık değerler olduğunu unutmayın.
| Uyku Tulumu Tipi | Isı Değeri |
| Yaz Sezonu | +5 derece ve üstü |
| 3 Mevsim | -5 ila + 5 derece arası |
| Soğuk Hava | -23 ila -5 derece arası |
| Extreme | -23 ve daha düşük |
Hangi etkenler sıcaklığı genel olarak etkiler?
- Mat Uyku tulumunuz ve soğuk zemin arasında boşluk oluşturur ve bu sayede konvektif ısı kaybını azaltır. Aynı zamanda konforunuzu da arttırır.
- Çadır Dış ortamla tulum dışında ikinci bariyer görevi görürler. Çadır içindeki durağan hava dış ortamdan yaklaşık 10 derece daha yüksektir.
- Metabolizma Sıcak yaz aylarında üzerinize pike alırmısınız? veya soğuk kış aylarında pencereler açık uyuyan tiplerdenmisiniz? gençmisiniz? orta yaşlı mı? zayıfmısınız? kilolu mu? Limitlerinizi pek çok değişik faktör belirler.
- Cinsiyet Bayanlar genelde erkeklere kıyasla daha fazla üşürler. Avrupa Birliği standartlarına göre bayanların konfor dereceleri +7 derece kadar daha farklıdır. Bu durumdan şöyle bir sonuç çıkarabiliriz; bayanlar -20 şartlarda kamp yapacaksa en azından -25 konfor derecesine sahip tulumlar tercih etmelidirler.
- Giyim Soğuk gecelerde giyeceğiniz termal içlik vücudunuzdaki ısı kaybını engeller ve soğuk tuluma ilk girdiğinizde daha çabuk ısınmanızı sağlar. Tuluma kuru giysilerle girmeye dikkat edin. Aşırı soğuk halinde çift kat çorap, pantolon ve ceketinizle tuluma girin.
- Kafa Tulumun kafalığını başınıza doğru bir biçimde geçirip sıkıca büzün. Isı kaybını minimuma ancak bu şekilde indirebilirsiniz. Ağız ve burnunuzu kapatmamaya dikkat edin.
- Sıvı alımı Tuluma girmeden önce mümkünse sıcak bir şeyler mutlaka için. Yatmadan önce sıvı takviyesi yaparsanız daha az üşüyeceksiniz.
Her faaliyet için ayrı uyku tulumu satın alamayacağınıza göre ihtiyacınıza uygun, bir miktar da beklenmedik kötü şartları düşünerek tercih yapmanız önemlidir. -10 comfort değerine sahip bir tulum ülkemiz kış şartlarında pek çok yerde size yetecektir. Fakat özellikle yüksek irtifada veya beklenmedik hava koşullarına hazırlıklı olmanız açısından ufak bir miktar daha fazla ödeyerek comfort ve extreme dereceleri yüksek modelleri tercih edin.
Sentetik Uyku Tulumu
Avantajları
- Islakken dahi yalıtım özelliklerini kaybetmezler. Çoğu sentetik malzeme organik malzemeler (örn. kaz tüyü) gibi suyu çekmez; aksine suyu iter. Su tutmadıkları için tulumun içinde doğal yollarla oluşacak su buharı (nem) tulumdan tahliye edilir ve ıslanmaya sebep olmaz.
- Sentetik tulumlar ıslandıklarında çok kısa süre içinde kurutulabilir. Islak bir tulumu birkaç dakika güneş karşısında bekleterek kurutabilirsiniz.
- Fiyat avantajı. Sentetik malzemeler organik malzemelere kıyasla her zaman daha ucuz olmuşlardır.
- Bakım kolaylığı. Neredeyse tüm sentetik uyku tulumlarını evinizdeki çamaşır makinesinde yıkayabilirsiniz.
- Alerji-nefes darlığı oluşturma riskleri yoktur.
- Yeni başlayan veya doğa sporlarına kısıtlı bütçe ayıranlar için daha geniş sentetik uyku tulumu seçenekleri bulunmaktadır.
- Sentetik tulumlar çantanızda oldukça büyük yer kaplarlar. Çantanızda sentetik tulum taşıdığınız için birçok gerekli malzemenizi koyacak yer sıkıntısı yaşayabilirsiniz. Tabi bu durum ne tip faaliyetler yaptığınızla ilgilidir.
- Sentetik tulumlar ağır olurlar. Sentetik uyku tulumlarının kaz tüyü tulumlar kadar iyi yalıtım sağlayabilmeleri için daha fazla sentetik dolgu malzemesi kullanmaları gerekir.
- Sentetik uyku tulumlarında dolgu malzemesi olarak kullanılan elyaflar tuluma ne kadar iyi bakarsanız bakın zamanla özelliklerini yitirir, kırılarak dağılırlar. Bu durum dolgu malzemesinin ayak ucu, kalça ve omuz gibi bölgelerde seyrekleşmesine sebep olur ve bu bölgelerde ısı kaybı yaşanır. Sentetik tulumlar kaz tüyü tulumlara kıyasla daha kısa ömürlü olurlar.
- Kaz tüyü tulumlar kadar konforlu değillerdir. Sentetik elyaf serttir, esnemez.
Avantajlar
- Isı Yalıtımı konusunda tartışmasız en iyi uyku tulumu dolgu malzemesi kaz tüyüdür. Ağırlık/Isı performansına hiçbir dolgu malzemesi yaklaşamaz. 1 kilo toplam ağırlığa sahip kaz tüyü tulum 2 kilonun üstündeki sentetik tulumlardan daha iyi sıcaklık değerine sahip olabilir.
- Ağırlık avantajının yanı sıra hacim olarak sentetik tulumlara kıyasla daha az yer kaplarlar.
- Kullanım talimatlarına uyduğunuz takdirde hayat boyu kullanmanız mümkündür. Kullandıkça yalıtım özellikleri daha da artar.
- Vücudunuzdan atılan nemi emerler. Tulumun içinde kuru kalırsınız. Kaliteli, nefes alabilir özellikli kaplamalara sahip tulumlar kaz tüylerinin emmiş olduğu nemi tulumun dışına tahliye ederler. Böylece tulum ıslanmamış olur.
- Islandıklarında yalıtım özelliklerini kaybederler. Kurumaları uzun zaman alır. Nemli ortamlarda kendiliğinden ıslanabilirler.
- Temizliği zordur, özen gerektirir. Üreticinin talimatlarına bağlı olarak kuru temizleme veya kaz tüyü için özel geliştirilmiş deterjanlarla düşük ısıda yıkanmaları gereklidir.
- Düşük kalite kaz tüyleri alerji ve nefes darlığına sebep olabilirler. Yüksek kalite kaz tüyleri endüstri standartlarına göre yıkanmış ve zararlı partiküllerden arındırılmıştır.
- Pahalıdırlar.
Son 10 yıldır kadınlar için üretilmiş uyku tulumu alternatifleri ciddi oranda arttı. Bu tip tulumlar kadınların vücut hatlarına göre dizayn edilmiş, erkeklere kıyasla daha fazla ısı kaybı yaşadıkları ayak ve üst vücut bölgelerine daha fazla dolgu eklenmiştir.
Kadınlar için tasarlanmış tulumlar;
- Daha kısadır.
- Omuzlar daha dardır.
- Kalça kısmı daha geniştir.
- Üst vücut ve ayak kısmı daha fazla dolgu ile takviye edilmiştir.
Günümüzde, özellikle soğuk havalarda en çok tercih edilen uyku tulumu modeli “mumya tipi” dir. Bir de ilkbahar ve yaz aylarında alçak irtifalarda kullanılan, “dikdörtgen tip” modeller bulunmaktadır. Bunların içlerinde daha rahat hareket edebilirsiniz, ancak soğuk havalar için tasarlanmamışlardır.
Uyku tulumlarındaki fermuar yapısı , en çok tercih edilen yandan çene altından başlayıp diz altına kadar devam eden boydan fermuarlı modeldir. Sıkıldığınızda, bacaklarınızı tulumdan çıkmadan esnetmek istediğinizde veya oturup bir şeyler yerken tulumu battaniye gibi üzerinize almak istediğinizde fermuarını boydan boya açmanız mümkündür.
Bu model kadar sık rastlamasak da bir de ortada çene altından başlayıp göbek hizasına kadar fermuarlı “yarım fermuar” tabir edilen modeller de bulunur.
Yarım fermuarlı modellerin avantajı daha az fermuar kullanıldığından yalıtımın daha iyi olmasıdır.
Uyku tulumu kullanımı
- Yukarıda bahsettiğimiz gibi kaz tüyü uyku tulumu satın almanız halinde özellikle yüksek irtifa etkileri altındayken tulumunuzun ıslanmamasına azami dikkat etmelisiniz. Kaz Tüyü tulumlar ıslandıkları takdirde yalıtım özelliklerini yitirirler ve kurutmaları uzun zaman alır.
- Sentetik veya kaz tüyü, bütün model tulumlarınızı faaliyet bittikten sonra mutlaka sıkıştırma çantalarından çıkarın ve askı yerlerinden asılı bir biçimde muhafaza edin.
- En ideali tulumu çadırın içinde kullanmaktır. Tulumun içinden tahliye olan su buharı (teriniz) en fazla çadırın dış tentesinde birikir, hava çok soğuksa donar ve size bir zararı olmaz. Tulumu bivak içinde kullanacaksanız; kaliteli, nefes alabilir bivaklardan tercih etmelisiniz. Aksi takdirde tulumdan tahliye olan su buharı (teriniz) bivak içinde ıslaklığa neden olur, biriken ıslaklık tulumunuzu ıslatır. Kaz Tüyü tulum kullanıyorsanız tulumun yalıtım özelliğini kuruyana kadar kaybedeceğini bilmeniz gerekir. Bivak içinde sentetik tulum kullanıyorsanız içiniz gene rahat olmasın. Tulumun içi ıslandığında bu ıslaklık kısa bir sürede donacaktır.
- Düşük kalite ve orta kalite kaz tüyü uyku tulumları kaz tüyü kaçırırlar. Bunun nedeni kaz tüyü ve tulumun iç astarı arasında koruyucu bir astar olmamasından kaynaklanır. Bu durum oldukça sinir bozucudur. Tulumdan çıktığınızda her yeriniz tüy içinde kalabilir. Her faaliyette 5 gram 10 gram derken birkaç yıl sonra tulumun içindeki tüy miktarı ciddi azalma gösterebilir.